اگر از تعریف تفنگ که عموما با آن آشنایی دارند بگذریم، باید گفت که بطور کلی دو نوع تفنگ شکاری وجود دارد: تفنگ گلوله زنی (Rifle) و تفنگ ساچمه زنی (Shotgun). تفنگهای گلوله زنی برای پرتاب یک عدد گلوله(Bullet) سربی که عمدتا دارای روکش برنجی یا مسی هستند به کار می رود و تفنگهای ساچمه زنی برای پرتاب تعدادی ساچمه (Shot) سربی بکار گرفته می شوند. بدین ترتیب سلاحهای گلوله زنی دقیق و در عین حال مخربتر از تفنگهای ساچمه زنی هستند. از طرف دیگر تفنگهای ساچمه زنی نیاز به هدف گیری دقیق ندارند و لذا با این نوع تفنگها می توان اهداف متحرک را بهتر مورد هدف قرار داد، با این حال برد مفید این سلاحها بسیار کمتر از سلاحهای گلوله زنی هستند.

ذکر این نکته ضروری است که بعضی از افراد تفنگهای بادی را تفنگ ساچمه زنی می نامند. در واقع این دو از یکدیگر متمایز هستند. اگرچه تفنگهای بادی هم نوعی ساچمه سربی پرتاب می کنند اما از آنجا که انرژی آنها از هوای فشرده تامین می شود لذا به آنها تفنگ بادی گفته می شود (Air Rifle).

کالیبر و نمره در سلاحهای گلوله زنی و ساچمه زنی



قطر داخلی لوله در تفنگهای گلوله زنی و ساچمه زنی دارای تنوع زیادی است.

قطر داخلی لوله در تفنگهای گلوله زنی را کالیبر (Caliber) می گویند که برحسب میلیمتر یا اینچ بیان می شود. تنوع کالیبر در تفنگهای گلوله زنی بسیار زیاد است. البته عدد یک کالیبر صرفا به قطر داخلی لوله تفنگ اشاره نمی کند بلکه فشنگ مورد استفاده در هر کالیبری از نظر ویژگیها و اندازه های پوکه، منحصر به فرد است.

قطر داخلی لوله تفنگهای ساچمه زنی را نمره یا مقیاس (Gauge) می گویند و واحد خاصی ندارد. لوله تفنگهای ساچمه زنی در نمره های مختلف از قبیل 10، 12، 16، 20، 28، و 410 عرضه می شود. این مقیاس دارای تعریف خاصی است. بنابراین تعریف، قطر داخلی لوله تفنگ ساچمه زنی در یک مقیاس معین برابر است با قطر همان تعداد گلوله سربی به نحوی که وزن آن تعداد گلوله سربی معادل یک پوند باشد.

مثلا قطر داخلی لوله تفنگ نمره 12 معادل قطر یک عدد گلوله سربی است که وزنی معادل یک دوازدهم پوند داشته باشد (هر پوند معادل ۴۵۳گرم است). این قاعده در مورد تفنگ ساچمه زنی نمره 410 صادق نبوده و قطر داخلی لوله این تفنگ 410 هزارم اینچ است. بنابراین هر چه نمره یک تفنگ کوچکتر می شود، قطر داخلی لوله آن بزرگتر می شود. یعنی نمره 10 بزرگتر از نمره 12 است. متداولترین نمره در تفنگهای ساچمه زنی نمره 12 است.

برعکس تفنگهای گلوله زنی، در تفنگهای ساچمه زنی تنوع زیادی از نظر طول فشنگ مشاهده نمی شود. معمولا پوکه این فشنگها در سه اندازه 70 میلیمتر (دو و سه چهارم اینچ)، 76 میلیمتر (سه اینچ) و 89 میلیمتر (سه و نیم اینچ) وجود دارد. در پوکه های 76 و 89 میلیمتری مقدار وزنی بیشتری ساچمه وجود دارد که به این نوع فشنگها اصطلاحا مگنوم (Magnum) می گویند.

انواع سلاحها از نظر مکانیزم فشنگ گذاری و مسلح شدن

کمرشکن:



تفنگهای تک لول و دولولی هستند که برای فشنگ گذاری باید آنها را تا کرد.

چخماقی (Hammer):



با بازکردن تفنگ، فشنگ گذاری می شود و برای مسلح کردن باید چخماق را عقب کشید.

کوسه (Hammerless):



چکش(ها) در داخل اسلحه جاسازی شده و از بیرون مشاهده نمی شود. با باز کردن سلاح، مسلح می شود.

گلنگدنی (Bolt Action):



با زدن گلنگدن یک فشنگ از خزانه داخل لوله شده و همزمان تفنگ مسلح می شود.

دستکش یا پمپی (Pomp Action):



با کشیدن دسته ای که زیر لوله سلاح قرار دارد، یک فشنگ از خزانه داخل لوله شده و همزمان تفنگ مسلح می شود.

اهرمی (Lever Action):



با کشیدن اهرمی که زیر اسلحه و نزدیک ماشه قرار دارد، یک فشنگ از خزانه داخل لوله شده و همزمان تفنگ مسلح می شود.

نیمه خودکار (Semi Automatic):



فقط یکبار گلنگدن کشیده شده و بدین ترتیب یک فشنگ داخل لوله می شود و همزمان تفنگ مسلح می شود. بعد از هربار شلیک پوکه خالی به بیرون پرتاب شده و یک فشنگ دیگر در لوله قرار می گیرد و همزمان تفنگ مسلح شده و آماده شلیک بعدی می شود. تفاوت آن با تفنگهای خودکار (Automatic) این است که لازم است برای هر شلیک یک بار ماشه را چکاند و سلاح بصورت مسلسل عمل نمی کند. اصولا در شکار، از سلاحهای خودکار (مسلسل) استفاده نمی شود.

انواع سلاحها از نظر خزانه فشنگ



بدون خزانه فشنگ:

فشنگ مستقیما داخل لوله سلاح قرار داده می شود. در تفنگهای کمرشکن.

با خزانه فشنگ ثابت:

عمدتا در تفنگهای گلنگدنی. مخزن فشنگ در زیر گلنگدن کار گذاشته شده و از بالا فشنگ داخل خزانه می شود.

با خزانه فشنگ متحرک (خشاب) (Magazine):

عمدتا در تفنگهای گلوله زنی بخصوص نوع خفیف. تعدادی فشنگ در خشاب قرار داده شده و سپس خشاب از زیر تفنگ داخل می شود.

خزانه فشنگ لوله ای (Tube Magazine):

در برخی از کالیبرهای تفنگهای گلوله زنی مثل خفیف و در تعدادی از تفنگهای ساچمه زنی بخصوص از نوع دستکش و اهرمی. فشنگ گذاری معمولا از زیر تفنگ به داخل لوله ای که حکم خزانه فشنگ را دارد و در زیر لوله و به موازات آن کار گذاشته شده است، انجام می گیرد.

انواع سلاحها از نظر تعداد لوله



تک لول (Single Barrel):

عمده سلاحهای گلوله زنی و تعدادی از سلاحهای ساچمه زنی دارای یک لوله هستند.

دولول (Double Barrel):

معدودی از سلاحهای گلوله زنی و بسیاری از سلاحهای ساچمه زنی دارای دو لوله هستند. در برخی از تفنگها یکی از لوله ها گلوله زنی و یکی دیگر ساچمه زنی است. سلاحهای دولول در دو شکل دولول کنارهم (Side by Side) و دولول روی هم (Over/Under) وجود دارند.

چندلول:

عمدتا سه لول و در مواردی چهار لول هم مشاهده می شود. البته بیشتر در سلاحهای قدیمی دیده می شود. عمدتا ترکیبی از گلوله زنی و ساچمه زنی هستند.

انواع سلاحها از نظر ظرفیت تعداد شلیک



تک گلوله در تفنگهای تک لول (Single Shot)

چند گلوله متناسب با تعداد لوله های تفنگ

چند گلوله در تفنگهای تک لول با توجه به ظرفیت خزانه فشنگ

انواع مختلف اسلحه



تفنگ سرپر

• تفنگ فتیله‌ای

• تفنگ چرخدنده‌ای

• تفنگ چخماقی

• تفنگ چاشنی‌دار

• تفنگ سرپر کوسه

سلاح های تک تیراندازی



• قناسه (دراگانوف)

تفنگ تک تیر انداز SVD یکی از شناخته شده ترین سلاح های تک تیراندازی در جهان است که بر پایه اسلحه کلاشنیکف طراحی شده است. بنابراین ساختار کلی و مکانیزم گلنگدن SVD مشابه AK-47 و برگه ناظم آتش آن دارای دو وضعیت ضامن و نیمه خودکار است.

دراگانوف یا سیمینوف SVD سلاح سازمانی تک تیراندازان ایران نیز می باشد.

ایووژنی فدروویچ دراگانوف متولد ۱۹۲۰ در ایوسک روسیه بود. او از دوران نوجوانی در کارگاه های فلزکاری کار می کرد و در ابتدای جنگ دوم جهانی نیز به عنوان سرباز وارد ارتش سرخ شد و در گارگاه فلزکاری اسلحه هنگ مشغول خدمت شد.

• سلاح دورزن تروولو (Truvelo)

• سلاح دور زنHecate

• KSVK12.7

تفنگ گلوله‌زنی



• برنو

• کلاشنیکف

• ام-۱۶

• ژ-۳

• وینچستر ۲۷۰

• لبل

• موزین ناگان (پنج‌تیر روسی)

• آریساکا

• ورندل

• لینفیلد (ده‌تیر انگلیسی)

• کارکانو (شش‌تیر ایتالیایی)

• ام۱

• موزر (کارابین 98)

تفنگ ساچمه‌ای

• پنج‌تیر پران



پنج‌تیر پران تفنگ ساچمه‌زنی است که توان شلیک پنج تیر فشنگ به صورت نیمه خودکار را دارا میباشد. کالیبر آن معمولاً ۱۲ میلیمتر است.

شات گان یا تفنگ ساچمه‌زنی که فشنگ‌های ان پشت سر هم ودر خشاب لوله‌ای شکلی در زیر لوله واقع شده با فشار مستقیم گاز باروت (واکنش نیروی شلیک تیر به سمت عقب) گلنگدن را حرکت داده و پوکه‌کش متصل به گلنگدن پوکه رابه بیرون پرتاب می کند وگلنگدن در برگشت تیر دیگری را از خشاب به جان لوله منتقل می نماید.

در ایران در اصطلاح شکارچیان دو نوع پنج تیر وجود دارد: پران و دستکش. پران که همان نوع اتوماتیک باشد و دستکش به اصطلاح به نوع و مکانیسم Pistone Action گفته می شود که گلنگدن (که در زیر لوله واقع شده) با دست تیرانداز حرکت داده می شود. البته هردو نمونه پوکه را پرت می‌کنند و اصطلاح پران (پرت کننده) در مورد دولول‌هایی که دارای این سیستم می باشند هم ذکر میگردد.

واژه پران هیچ چیز را غیر از پرتاب پوکه به بیرون بدون دخالت دست تیرانداز را گواهی نمی دهد. بهترین سازندگان Benelli, Browning, Remington, Winchester, Bretta, Franchi هستند. معروف ترین پران ها در ایران ، نوع بلژیکی می باشد.تفنگ 5 تیر پران بلژیک ساخت کمپانی F.N بوده و از روی مدل مشهور Browning Auto-5 الگو برداری شده است. در ایران قیمت تفنگ پران از ۲۵ میلیون تا ۷ میلیون تومان است. ترکیه نیز تفنگ های زیادی به بازار ارایه کرده ولی بیشتر آنها نامرغوب می باشند. بیشتر پران ها ته‌پر می باشند. پران ها به چند دسته تقسیم می‌شوند: دوتیر پران، پنج‌تیر پران، هفت‌تیر پران، هشت‌تیر پران، ده‌تیر پران. معروف ترین پران دستکش مربوط به کارخانه وینچستر می باشد. تفنگ پران برای افرادی که سریع تیر اندازی می کنند بسیار ایدال می باشد ولی برای افراد تازه کار مفید نیست زیرا امنیت بالایی ندارد. تفنگ پران تمام خودکار زیاد وارد بازار ایران نشده و قیمت بسیار بالایی دارد.

• براونینگ



نام کارخانه سازنده برای اشاره به سلاح کمری نیمه خودکار کالیبر ۹میلیمتر این کارخانه.

• نخجیر